အခန်း ၂၀ :: Company တစ်ခု တည်ထောင်ခြင်း

Developer အများစုရဲ့ အိမ်မက်ကတော့ ကိုယ်ပိုင် company တစ်ခု တည်ထောင်လိုချင်းပါပဲ။ ချမ်းသာချင်တာ ထက် ကိုယ်ပိုင် အယူအဆ ကိုယ်ပိုင်ဟန် နဲ့ company တစ်ခု ရှိချင်ကြတာပါ။ Company ထောင်လိုက်တာနဲ့ ချမ်းသာသွားသည့် သူတွေက အနည်းစု လို့ ဆိုရပါမယ်။

Company တစ်ခု ထောင်မယ်ဆိုရင် မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဆိုရင်တော့ https://www.myco.dica.gov.mm/ မှာ register လုပ်လိုက်ရင် ရပါပြီ။ Company Registration Number ရရင် သင် Company ထောင်ပြီးပါပြီ။

ကျွန်တော်ကိုင်တိုင် COMQUAS Co.,ltd ဆိုပြီး တည်ထောင်ထားပါတယ်။ အဓိက mobile app ကို customize ရေးပေးသည့် company တစ်ခုပါ။ ဒီ အခန်း မှာ ကျွန်တော့် အတွေ့အကြုံကို အခြေခံပြီး ရေးသားထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

ချမ်းသာချင်လို့ Company ထောင်တယ် ဆိုရင်တော့ မမှားပေမယ့် အရမ်းမှန်တယ်လို့ မထင်ပါဘူး။​ Company မထောင်ထားပဲ investment တွေ နဲ့ ကြွယ်ဝ ချမ်းသာနေသူ အခြားသူမှာ လုပ်နေမယ့် ရာထူးကြီးကြီး နဲ့ လခ များများ ရနေသူတွေ အများကြီး ရှိပါတယ်။ ရသည့် လခ ထဲကမှ ပိုသည့် ပိုက်ဆံ နဲ့ အခြား investment တွေ လုပ်ရင်းနဲ့ ချမ်းသာနေသည့် သူတွေ လည်း ရှိပါတယ်။​ ချမ်းသာဖို့ အတွက် company ထောင်ချင်းက first priority မဟုတ်ဘူးလို့ အကြံပေးချင်ပါတယ်။ ကျွန်တော့် ကိုယ်ပိုင် အမြင်ကတော့ Investment က ပို အရေးပါတယ်လို့ မြင်ပါတယ်။

နောက်ပြီး အရေးကြီးသည့် အချက်က ကိုယ်ပိုင် company ထောင်ပြီး management ပိုင်းကို ရောက်သွားသည့် အခါမှာတော့ coding တွေ နဲ့ အလှမ်းဝေးသွားပါတယ်။​ အကယ်၍ company မအောင်မြင်ခဲ့လို့ အလုပ်ပြန်လုပ်မယ်ဆိုရင် developer အနေနဲ့ အလုပ်ရချင်မှ ရပါလိမ့်မယ်။​ နိုင်ငံတကာမှာ နည်းပညာ တွေ က နှစ်စဥ်ပြောင်းလဲ နေသည့် အတွက် သက်ဆိုင်ရာ နယ်ပယ်ထဲမှာ မဟုတ်ခဲ့ရင် ၆ လ လောက် အဆက်အသွယ်ပြတ်သွားရင် အတော်လေးကို ပြန်လိုက်မှ ရပါလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် ယုံကြည်ချက် အပြည့်ရှိတယ် risk လည်း ခံနိုင်တယ် ဆိုမှသာ ကိုယ်ပိုင် startup လေး တစ်ခု စဖို့ အကြံပြုလိုပါတယ်။

Business Plan

Company တစ်ခုကို စ လုပ်တော့မယ်ဆိုရင် ဘာတွေ service ပေးမှာလဲ ကို ပထမဆုံး မေးခွန်းပါ။ Product ရောင်းမှာလား service ရောင်းမှာလား။​ Product ရောင်းမယ့် plan နဲ့ service ရောင်းသည့် plan က မတူညီ သည့် အတွက် ဦးစွာ ဆုံးဖြတ် ဖို့ လိုပါတယ်။ Product ရောင်းရင် service လုပ်လည်း ဖြစ်သလို service ရောင်းရင်း product လုပ်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။ သို့ပေမယ့် အဓိက ဦးတည်ချက်ကို ထားဖို့ လိုပါတယ်။

ကိုယ့်ရဲ့ Milestone တွေက ဘာလဲ ? Business Plan က ဘယ်လို ရှိလဲ။ စတာတွေကို စဥ်းစားရပါတယ်။ လုပ်ရင်း တတ်သွားပါမယ် ဆိုပေမယ့် plan သေချာဆွဲထားသည့် အခါမှာ အကျ သက်သာပါတယ်။ ခံ ရတာ သက်သာပါတယ်။

Burning Rate

ကိုယ့် Product အတွက် ၁ လ ဘယ်လောက်ကုန်မလဲ။ Product မထွက်ခင်မှာ ဝန်ထမ်း ဘယ်နှစ်ယောက် လိုမလဲ ? သူတို့ အတွက် လခ ဘယ်လောက်ကုန်မလဲ ? Product ထွက်ပြီးရင် ဝန်ထမ်း ဘယ်နှစ်ယောက်ပဲ လိုတော့မလဲ ? ဒါမှမဟုတ် ပိုလိုလာမလား။​ အခန်းခ ဘယ်လောက်ကုန််မလဲ။

စသည်ဖြင့် လစဥ် ကုန်ကျစရိတ်ကို ၂ နှစ်စာလောက် တွက်ထားဖို့ လိုပါတယ်။

Service လုပ်မယ်ဆိုရင် တွက်ဖို့ က သိပ်မလိုပါဘူး။ သို့ပေမယ့် project ဘယ်လို ရှာရမလဲ။ Project ရခဲ့ရင် လူဘယ်လိုရှာရမလဲ ဆိုတာက ခေါင်းစားပါတယ်။ ဝန်ထမ်းမရှိပဲ နဲ့ project ရဖို့ ခက်ပါတယ်။​ ဒါကြောင့် အနည်းဆုံး ဝန်ထမ်း ဘယ်လောက်နဲ့ စမယ်။ project မရခင်ကာလခ ဘာတွေ ခိုင်းထားမယ်။ project ကုန်သွားသည့် အခါမှာ ဘာတွေ ခိုင်းမယ် ဆိုတာက Service ပေးသည့် company တွေ အတွက် challenge ပါပဲ။

၁ လစာ Burning Rate ကို တွက်ထားဖို့က အရေးကြီးပါတယ်။ ကိုယ့်မှာ အနည်းဆုံး ၂ နှစ်စာ လုံလုံလောက်လောက် ရှိထားမှသာ စလို့ ကောင်းပါတယ်။

Break Event

Company တစ်ခုဟာ လစဥ် ဝင်ငွေ ရှိဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ နောက်တချက်က လစဥ် ဝင်ငွေ တိုးနေဖို့လည်း လိုအပ်ပါတယ်။​ Burning Rate က အချိန်တစ်ခု ရောက်ရင် များစွာ မြင့်တက်တော့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

ဒါကြောင့် company မတင်ခင်မှာ ဘယ်အချိန်ရောက်ရင်တော့ Break Event ဖြစ်ရမယ် ဆိုပြီး milestone သတ်မှတ်ထားဖို့ လိုပါတယ်။

တစ်လခြင်း ခန့်မှန်း ကုန်ကျစရိတ် ဝင်ငွေ တွေကို excel မှာ ထည့်ပြီး break event ဖြစ်မည့် chart ကို ဆွဲထားခြင်းဖြင့် ကိုယ့် company အခြေအနေဟာ milestone ကို ထိ နိုင်မလား ကျ နေပြီလား နောင်အချိန်မှာ သိနိုင်ပါတယ်။

Account

Company အသုံးစရိတ် အသေးသုံး စရိတ် တွေမှာ စတည်ထောင် ကတည်းက ပုံမှန် ထည့်သွင်းထားဖို့ လိုပါတယ်။ ဒါဟာ အရေးကြီးပြီး အကျင့် တစ်ခု လို ဖြစ်နေဖို့ လိုပါတယ်။ Developer အများစုဟာ အသုံးစရိတ် တွေကို ခေါင်းထဲမှာ မှတ်ထားပြီး နောက်မှ ပြန်ထည့်မယ် ဆိုပြီး ခဏခဏ လုပ်တတ်သည့် အကျင့်ရှိပါတယ်။ စာရင်း မကိုင်နိုင်ရင် စာရင်းကိုင်တစ်ယောက် ကို part time ဖြစ်ဖြစ် ငှားထားဖို့ လိုပါတယ်။

Audit Firm

နှစ်စဥ် အခွန်အတွက် စာရင်းရေးဆွဲ ခြင်း ကို ဆောင်ရွက်ရပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကိုယ် နဲ့ အဆင်ပြေမယ့် Audit Firm တစ်ခုနဲ့ ဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်ပါသည်။ ၁ နှစ် စာ bill , invoices စတာတွေ အကုန်လုံးကို ပုံမှန် စာရင်း ပြုစုထားခြင်းအားဖြင့် Audit အတွက် စာရင်းရေးဆွဲရာမှာ ပိုမို မြန်ဆန် အဆင်ပြေစေပါတယ်။

Contract

ဘယ်သူနဲ့ မဆို အလုပ်လုပ်သည့် အခါမှာ Contract ကို မဖြစ်မနေ ထိုးဖို့ လိုပါတယ်။ Contract ရှိထားခြင်းအားဖြင့် ကိုယ်လုပ်ဆောင်ရမယ့် အချက်တွေ တဖက် customer/client က လုပ်ဆောင်ရမယ့် အချက်တွေကို ရှင်းလင်းစေပါတယ်။ နောက်ပြီး ငွေချေရန် နောက်ကျ ခဲ့ရင် ထပ်တိုး ကောက်ခံမှုတွေ ထည့်သွင်းထားဖို့ လိုပါတယ်။ ပုံမှန် အားဖြင့် client/customer တွေ ဆီက ငွေရသည့် အခါ ပုံမှန် ထက် အမြဲ နောက်ကျတတ်ပါတယ်။ Contract ဖြင့် လုပ်ဆောင်ခြင်းအားဖြင့် တဖက်နဲ့ တဖက် နဲ့ ပိုမို ယုံကြည်စိတ်ချစွာ အလုပ်လုပ်ကိုင် နိုင်ပါတယ်။

Quotation

Project တစ်ခု မစတင်ခင်မှာ ခန့်မှန်း ကုန်ကျစရိတ်ကို တင်ရပါတယ်။ Quotation ကို ကြည့်ပြီး စျေးပြန်ညှိခြင်း လိုတာတွေ ထပ်ဖြည့်ခြင်း စတာတွေ ကို လုပ်ရပါတယ်။ Quotation ဆိုတာ Invoice လိုပါပဲ။ Invoice ကတော့ ပိုက်ဆံ ရရန် ရှိသည့် အခါမှာ ပေးပို့ပြီး Quotation ကတော့ ခန့်မှန်းကုန်ကျ ငွေကို ပေးပို့ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

Risk

Service ပေးရသည့် အခါမှာ အခက်အခဲ​ဆုံး က အချိန် ဘယ်လောက်လို မလဲ ဘယ်လောက်ကြာမလဲ ဆိုတာပါပဲ။ တစ်ခါတစ်လေ Developement ရှေ့ဆက်ဖို့ client ရဲ့ feedback လိုသည့် အခါမှာ ခရီးထွက်သွားတာတို့ အခြား ကိစ္စကြောင့် အချိန်မပေးနိုင်တာတို့ ကြောင့် timeline က နောက်ကျ ကုန်သည့် အခါမှာ ဝန်ထမ်း လခ တွေ စိုက်ပေးထားရတာတွေ ရှိတတ်ပါတယ်။

တစ်ခါတစ်လေ ထင်ထားသည့် အတိုင်းမ ဖြစ်လာပဲ လုပ်ရတာ ကြာလာတာမျိုးတွေ လုပ်နေရင်း version changes ကြောင့် ပြင်ရတာ ကြာလာတာမျိုးတွေ ကြောင့် ထည့်မတွက်ထားသည့် ကုန်ကျ စရိတ်တွေ ရှိလာနိုင်ပါတယ်။ ဥပမာ Google Play Store တင်ဖို့ Android SDK 30 ကို target ထားလိုက်သည့်အခါမှာ အချို့ permission အပြောင်းအလဲ ကြောင့် ပြန်ပြင်ရတာတွေ။​ Framework ကို update လုပ်မိလို့ changes တွေကြောင့် ပြန်ပြင်ရတာတွေ အပြင် အခြား ပြဿနာများစွာ လုပ်နေရင်း ကြုံရတတ်ပါတယ်။

တစ်ခါတစ်လေ ထည့်မတွက်ထားသည့် ပြဿနာတွေလည်း ကြုံရပါတယ်။ ဥပမာ product မပြီးခင်မှာ တာဝန်ယူထားသည့် developer အလုပ်ထွက်သွားတာ မျိုးပေါ့ ။ developer အသစ် မရ ခင် ကြားကာလ မှာ timeline မှီဖို့ ခက်ခဲသလို team တစ်ခုလုံးလည်း ခက်ခဲပါတယ်။

Business Development Manager

ကိုယ်တိုင် proposal တွေ မရေးနိုင်ရင် ရေးဖို့ အချိန် မရှိရင် ဒါမှမဟုတ် presentation တွေ ပြင်ဖို့ အချိန် မရှိရင် Business Development Manager တစ်ယောက် ခန့်ထားဖို့ လိုပါတယ်။ Client နဲ့ contract ကိစ္စတွေ proposal တွေ presentation စတာတွေကို လုပန်ဖို့ အတွက်ပါ။ နောက်ပြီး client အဟောင်းတွေ နဲ့ အဆက်အသွယ် မပြတ်သွားအောင် client နဲ့ relationship ကောင်းအောင် လုပ်ဖို့က Business Development Manager တာဝန်တွေ ဖြစ်လို့ ကိုယ် မလုပ်နိုင်သည့် အလုပ်တွေ လွှဲထားဖို့ လိုပါတယ်။

မပြီးဆုံးနိုင်သည့် Project များ

အချို့ project တွေက မပြီးနိုင်ဘူးထင်ရလောက်အောင် bugs တွေ ပြဿနာတွေ featurs တွေ နဲ့ ရှိနေတတ်ပါတယ်။ Client ပေါ်မှာ မူတည်ပြီး ပြဿနာတွေ ဖြေရှင်းရပုံ မတူပါဘူး။​ Project ကြီးလာသည့် အခါမှာ bug များတာကတော့ ပုံမှန်ပါပဲ။

တစ်ခါတစ်လေ ပြီးပြီထင်သည့် အခါမှ ထပ်ရောက်လာသည့် feature တွေ design changes တွေကြောင့် မပြီးနိုင်အောင်ပဲ ရှိတတ်တယ်။ Product Owner အနေနဲ့ project ကို ပြီးမြောက်အောင် ပါဝင် ကူညီနိုင်ဖို့ လိုအပ်တယ်။

တချို့ project တွေကတော့ production ရောက်သည့် အခါမှသာ ထွက်လာသည့် ပြဿနာတွေ အခြား department က ပါလာသည့် အခါမှ ထွက်လာသည့် ပြဿနာတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဥပမာ ထွက်လာသည့် Report က Account ဘက်က လိုချင်သည့် ပုံစံ မဟုတ်လို့ ပြန်ပြင်ခိုင်းထား Report အသစ်တွေ ထပ်ပါလာတာ။ အစက ပေးထားသည့် export format နဲ့ မတူပဲ​ လုံးဝ ပြောင်းလဲတာတွေ ရှိတတ်ပါတယ်။

အတက်အကျ

Company တစ်ခု တိုးတက်မှုဟာ break event chart ဆွဲထားသလို linear ဖြစ်မနေပါဘူး။ တက်လိုက် ကြလိုက်နဲ့ ရုန်းကန် ရပါတယ်။​ လူတွေ တိုးခန့်တာ ရှိသလို ပြန်ဖြုတ်ရတာတွေ လည်း ရှိတယ်။ ကိုယ့် company ဝင်ငွေဟာ ကိုယ့်ကို ငွေပေးနေသည့် customer တွေ client တွေ ပေါ်မှာ မူတည်ပါတယ်။ ကိုယ့် customer တွေ ငွေမပေးနိုင်တော့သည့် အခါမှာ revenue က ကျဆင်းပါတယ်။ လစဥ် ရရှိသည့် revenue ကနေ ဝန်ထမ်းတွေ ကို လခ ပေးပြီး လည်ပတ်နေရတာပါ။ Startup တွေမှာ တည်ထောင်သူတွေဟာ လခ မယူပဲ အလုပ်လုပ်နေကြပါတယ်။ အနည်းဆုံး ၃ နှစ် ၄ နှစ်လောက်မှ စပြီး လခ ယူကြပါတယ်။ တည်ထောင်သူတွေ လခ ထည့်ယူဖို့ အတွက် company ဝင်ငွေဟာ သူတို့အတွက် ပါ ပေးနိုင်သည့် အဆင့် ထိ အရင် ရောက်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

မမှန်သည့် သီအိုရီများ

တစ်ခါတစ်လေ စာတွေ ဖတ်ပြီး company ထောင်သည့် အခါမှာ စာထဲက အတိုင်း လိုက်လုပ်ဖို့ ကြိုးစားတာတွေ ရှိတတ်တယ်။ အများစု startup စာအုပ်တွေက အနောက်နိုင်ငံကို အခြေခံထားတယ် စာရေးသူတွေ လုပ်ခဲ့သည့် နိုင်ငံတွေကို ပဲ အခြေခံထားတာပါ။​ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံနဲ့ တစ်နိုင်ငံ မတူသည့် အတွက် မြန်မာနိုင်ငံ အတွက် အရမ်းအသုံးဝင်တာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဥပမာ နိုင်ငံခြား company တွေ ပြည်တွင်းမှာ လာလုပ်ရင် ဝေလ ငါးကြီး ချောင်းထဲ လာသလိုပဲ ဆိုပြီး ဂျက်မ ပြောပေမယ့် တရုတ်နိုင်ငံ အတွက် မှန်ကောင်းမှန်လိမ့်မယ်။ မြန်မာနိုင်ငံ မျိုးအတွက် ဆိုရင် နိုင်ငံတကာ company တွေ နဲ့ ယှဥ်ပြိုင်ရတာ ခက်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် Quality , Document , လစာ အပိုင်းတွေ ပြည်တွင်း company အများစုက အားနည်းကြတယ်။ ကိုယ့် ဝန်ထမ်းတွေက လစာ အများကြီးပေးသည့် နိုင်ငံ ခြား company တွေ ဆီ ရောက်သွားတတ်ပါတယ်။ ဒီလိုပဲ နာမည်ကြီးသည့် လူတွေ ပြောသည့် စကားတွေဟာ သူတို့ အတွက် မှန်ပေမယ့် ကိုယ့်အတွက် မှန် ချင် မှ မှန်ပါလိမ့်မယ်။​ ဘဝ အတွေ့အကြုံကနေပဲ​ လေ့လာပြီး သင်ယူသွားရမှာပါ။

Network

Network က အလုပ်လုပ်သည့် အခါမှာ အရေးပါပါတယ်။​ ဘာလုပ်လုပ် အမျိုးတော်မှ ရပါတယ်။​ အမျိုးတော်တယ် ဆိုတာ ကိုယ့်ကိုယ် ယုံကြည်ဖို့ recommend ပေး နိုင်မယ့် သူ တွေ နေရာတိုင်းမှာ ရှိနေဖို့ပါ။​ အလုပ် အတော်တော်များများဟာ အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ပြီး ဆောင်ရွက်နေရတာပါ။ လုပ်ရင်း ကိုင်ရင်း နဲ့ network တွေ တည်ဆောက်သွားရတာပါ။

မပြီးနိုင်သည့် နေ့ရက်တွေ

အရင်က သူများမှာ လုပ်သည့် အခါမှာ မပြီးနိုင်ဘူး ထင်ရပေမယ့် နားရက်တွေ ရှိပါတယ်။​ကိုယ်ပိုင် စလုပ်သည့် အချိန်မှာ နားရက် ဆိုတာ မရှိသလောက် အလုပ်ရှုပ်နိုင်တယ်။ Weekend တွေ holiday တွေ မရှိသည့် နေ့ရက်တွေလည်း ရှိနိုင်တယ်။​ အရင်ကလို အချိန်တန် လခ လည်း မရသလို အလုပ်တွေ လည်း ပိုရှုပ်လာပြီး နားရက် မရှိဘူး။​ ရသမျှတွေကလည်း ဝန်ထမ်း လခ company က သုံးစရိတ်တွေ နဲ့ပဲ​ လည်ပတ်ပြီး ကိုယ့် အတွက် လခ မရ သလောက် ရှိနိုင်ပါတယ်။ တစ်ခါတစ်လေ လုပ်နေတာတွေ မှန်ပါ့မလား ဆိုပြီး တွေဝေသည့် အချိန်တွေလည်း ရှိလာနိုင်ပါတယ်။

ကိုယ်ပိုင် company တည်ထောင် လုပ်သည့် အတွက်ကြောင့် ချက်ချင်း ချမ်းသာသွားတာ မဟုတ်ပဲ အခြေကျအောင် အနည်းဆုံး ၅ နှစ်လောက် အချိန်ပေးရတယ်။​ အချို့ company တွဆိုရင် ၁၀ နှစ်ကြာမှ profit များများ ရလာတာတွေလည်း ရှိတတ်တယ်။

စပြီးသည့် အခါမှာ မလုပ်ချင်တော့လို့ ရပ်လိုက်ဖို့ကလည်း ခက်ခဲပါတယ်။​ ခန့်ထားသည့် ဝန်ထမ်းတွေ ကုန်သွားသည့် စရိတ်တွေ ရုံးငှား စရိတ်တွေကို ပြန်ကြည့်လိုက်ပြီး ရှေ့ဆက်ဖို့ အားတင်းထားရမယ့် နေ့ရက်တွေ အများကြီး ကြုံလာရနိုင်ပါတယ်။